Selçuklu Mezar Taşı

Van’da bulunan Gevaş Selçuklu Mezarlığı tarihimiz için ayrı bir önem arz etmektedir. Selçuklu döneminden kalan bu tarihi mezarlık Van-Tatvan yolu üzerinden gidip gelen kişilerin görebileceği bir noktadadır. Mezarlık alanı çok büyüktür.

Bu mezarlığa Hişet Mezarlığı da denir. Mezarlık alanında bine yakın mezar taşı vardır.  Gevaş Mezarlığı, Van gölü çevresindeki önemli mezarlıklarındır. Bu mezarlığa küçük Ahlat Mezarlığı da denilebilir. Mezarlık alanı 1. Dereceden sit alanıdır. Mezarlıkta taşların tarihi önemi büyük olsa da günümüzde tam olarak korunamamaktadır. Bu taşlar Ahlat taşlarına göre biraz daha beyazdır.

Alan içerisinde iki saat boyunca dolaşıyoruz. Taşları inceleyip, fotoğraflar çekiyoruz. Baş taşları, ayak taşları, sandukalar görüyoruz.  Mezar taşları, kümbet çevresi ile mezarlığın kuzey tarafında yoğunlaşmıştır.

Gevaş Selçuklu Mezarlığı

Gevaş Selçuklu Mezarlığı Tahribattan Nasibini Almış

Tarihi değere haiz taşların kimi kırılmış, kimi parçalanmıştır. Bazı taşlarda yan yatmıştır. Taşlar üzerinde ayetler, hadis-i şerifler,  geometrik motifler, bitkisel şekiller,  kandil motifleri, mihrabiye nişleri,  üzüm salkımları, motifleri süslenmiştir.

Mezarlık içindeki otların düzenli olarak temizlenmesi gerekmektedir. Çalışmalarımız esnasında yüzlerce fotoğraf çekiyoruz. 1940’lı yıllarda mezarlık içerisinden yol geçilmiş ve mezarlık orta kısmından ikiye bölünmüştür.

Van Gevaş Selçuklu Mezarlığı

Yolun bu noktadan açılması mezarlık tahribini daha da hızlandırmıştır. Yine bu mezarlıktaki bazı taşlar, Gevaş iskelesinin inşaatında kullanılmıştır. İskele inşaatında kullanılan mezar taşları geçmiş yıllarda araştırmacılar tarafından fotoğraflamıştır.

Yine bu civarda yaşayan bir kişiden mezarlık çevresindeki ihata duvarın 1998 yılında yapıldığını öğreniyoruz. Zive-Hacı Zive, Dilmetaş, Beyler, Görentaş,  Beyler, Abalı Köyleri mezarlığında önemli mezar taşları bulunmaktadır.

Bir Sanat Abidesi: Gevaş Halime Hatun Kümbeti

Halime Hatun Kümbeti, Van Bitlis yolundan geçenleri her defasında selamlar. Bu tarihi yapı Van ili sınırları içerisindeki en önemli kümbetlerden biridir. Yapı hicri 736, miladi 1335 yıllarında yaptırılmıştır. Ahlatlı taş ustası Pehlivan Havendoğlu Esed’tir.  Melik İzzetin bu abidevi eseri kızı Halime Hatun için inşa ettirmiştir. Mezarlıkta bir süre dolaştıktan sonra kümbete doğru yürüyoruz.

Kümbetin çevresini bir süre geziyoruz. Halime Hatun Kümbeti; Ahlat, Erciş, Kayseri’de gördüğümüz Selçuklu dönemi kümbetleriyle benzerlikler göstermektedir. Kümbet gerek mimari yapısı süslemeleri ve şekliyle dikkat çeker. Kümbet mezarlığın doğu kısmına inşa edilmiştir. İki katlıdır. Alt katı mezar odasıdır. Doğu kısmındaki merdivenler ile alt kata inilir. Mezar odasında iki tane şahide var. Bu şahideler üzerinde herhangi bir yazı ifadesi yoktur.

Gevaş Halime Hatun Kümbeti

Kümbetin üst örtüsü piramidal külahtır. Gövde on iki köşelidir. Gövde üzerinde geometrik ve bitkisel motifler ile yazı kuşaklarıyla bezenmiştir. Kümbetin inşasında düzgün kesme taşlar kullanılmıştır. Aralardaki yüzeyleri üçgen nişler hareketlendirmektedir. Tüm cephelerde şeritler halinde ve madalyonlar şeklinde bitkisel, geometrik ve yazılardan oluşan süslemelere yer verilmiştir.

Gövdenin üst kısmına fetih süresi yazılmıştır. Kümbetin koni kısmı yosun tutmuştur. Yine duvarlarda da benzer aşınmalar var.  Kümbet en son 2005 yılında restore edilmiştir.  Kümbetin 1956 yılında çekilen fotoğrafında yapının çevresi ile Artos dağına kadar ki arazi tamamen boştur. Civarda konuştuğumuz kişilerden pembe renkli beş katlı binanın 2007 yılında yapıldığını öğreniyoruz.

Gevaş Selçuklu Mezar Taşları

Sonradan yapılan bina kümbetin estetik görüntüsünü bozmuştur. Bu yazımızla Van Gölü çevresindeki önemli ilçelerden Gevaş Selçuklu Mezarlığı ve Halime Hatun Kümbetini ele aldık. Diğer çalışmamızda bu güzide diyardaki diğer yapıları ele alacağız. İnşallah.

Van Gevaş Selçuklu Mezarlığı

Yazar ve Fotoğraflar: Faruk Azmi Alpsoy
Faruk Azmi Alpsoy Yazıları https://www.dunyabizim.com/haberleri/Faruk+Azmi+Alpsoy
Faruk Azmi Alpsoy sosyal medya hesabı: https://www.facebook.com/profile.php?id=100008205602639

Kaynaklar

Aslanapa Oktay, Yıllık Araştırmalar Dergisi 1,  Doğu Anadolu’da Karakoyunlu Kümbetleri isimli makalesi. 1956.
Başak Meltem Ayaz. Gevaş Mezar Taşları İsimli Yüksek Lisans Tezi. 2008.
Baş Gülsen. Gül Mesut. Gevaş Dilmetaş Köyü Mezarlığı ve Mezar Taşları İsimli Makale
Zıllıoğlu, Mehmed.  Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Üçüncü Cilt, Üçdal Neşriyat Yayınları, 1985.
Top Mehmet. Gevaş Halime Hatun Kümbeti.
gevas.meb.gov.tr/www/gevasinkulturu.

https://www.evrensel.net/haber/318064/define-avcilari-selcuklu-mezarligini-tahrip-ediyor
https://www.tgrthaber.com.tr/haber/307001.html
https://www.gzt.com/jurnalist/van-gevastaki-selcuklu-mezarligi-ve-halime-hatun-turbesi-2808993
https://www.dailymotion.com/video/x23zaxz
https://www.atlasdergisi.com/kesfet/arkeoloji-haberleri/van-golu derindekisirlar.html?doing_wp_cron=1606645563.5439240932464599609375