Osmanlı Mezar Taşı Yazıları düzen bakımından Mensur ve Manzum yazılar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Mensur Yazı demek, Vezinsiz, kafiyesiz, düz yazı biçiminde olan, nesir şeklinde yazılmış yazılardır. Manzum Yazı ise Mensur yazının tam tersine kafiyeli, düzene, sıraya konmuş, dizilmiş, tertipli, muntazam bir şekilde yazılmış yazılardır.

Düzenli ve düzensiz yazılan metinlerin yazıldığı mezar taşları genellikle;
Başlık, Serlevha, Kimlik, İsim, Dua Yakarış, Fatiha ve Tarih bölümlerinden oluşmaktadır.

Mezar Taşı Sebili

Osmanlı Mezar Taşı Yazıları Hangi Bölümlerden Oluşur?

Mezar Taşlarında Başlık (Serlevha) Yazıları

Mezar taşlarının en üst bölümünde yer alan yazılara Serlevha denir. Serlevha bölümlerindeki yazılar Osmanlıca Türkçesi, Arapça veya Farsça yazılardan oluşabilir. eski dönem mezar taşlarında Serlevha’da ayet, hadis, besmele, Kelimei Tevhit veya dünya hayatının fani olduğu mealindeki yazılar yazmaktadır.

Mezar taşlarında en çok kullanılan Serlevha yazıları örnekleri şöyledir;

Hüvel Bâki (O, ebedidir)
Hüvel Hay (O, Diridir)
Hüvel Hallakul Baki (O, Yaratandır, ebedidir)
Hüvel Hayyül La Yemüt (O, Ölümsüz ve Diridir)
Küllü Men Aleyha Fanin (Dünyadaki her şey geçicidir)
Hüvel Azizül Gafur (O, Yücedir, bağışlayandır)
Hüvel Azizül Gafururrahim (O, Bağışlayandır, acıyandır)
Ey Zair (Ey Ziyaretçi)
Ah Minel Mevt (Ah acı Ölüm)
Ah Minel Firak (Ah acı ayrılık)

Hüvel Hayyül Baki Yazan Serlevha

Serlevhalar yukarıdaki gibi genellikle Yüce Allah’ı tenzih ve tesbih eden cümleler ile başlamaktadır.
Bazı tarikat ve cemaat mensuplarının taşlarında ise farklı serlevhalara rastlayabiliriz. Örneğin bir Mevlevi mezar taşı serlevhası, “Ya Hazreti Mevlana” ile yada bir Bektaşi mezar taşı Servlevhası ” Hü Dost” kelimesi ile başlayabilir.

Mezar Taşlarında Dua Yazıları

Mezar taşlarında Serlevhadan sonra genellikle dua ve yakarış kısmı yazıları bulunmaktadır. Dua ve yakarış yazılarında ayetler ve hadisler bulunduğu gibi anlamlı sözlerde yazılmaktadır. Dua yazılarında ziyaretçilere hayıtın geçici ve ölümün hak olduğu cümleler yer almaktadır.

Bazen de kişinin ölüm sebebi yazılmaktadır. Örneğin Merhume Hatice Hanım’ın mezar taşında kendisinin hastalıktan vefat ettiği şöyle dile getirilmiştir;

“Emri Hak ile türlü emraz geldi tenime
Bulmadı sıhhat vücudum sebep oldu mevtime”
Kaynak: Osmanlı Mezar Taşlarında Manzum Metinler Kitabı, Nidayi Sevim

Yine aynı kaynakta geçen Hafize Hanım’a ait mezar taşı kitabesinde dünyanın geçici olduğu şöyle vurgulanmıştır;

“Aldanma bu dünyanın bağına, bostanına
Benzer bir çocuğun oyuncağına…

Mezar Taşlarında Dua Yazıları

Mezar Taşlarında Kimlik Yazıları

Dua ve yakarış yazılarından sonra genellikle erkek kişilerde yatan kişinin kim olduğu, mesleğinin ne olduğu gibi kimlik yazıları yer almaktadır. Mezarda yatan kişi bayan ise, kimin eşi yada annesi olduğu yazmaktadır.

Eğer mezarda yatan mevta çocuk ise ebeveynlerinin isimleri ile birlikte anılmakta falancanın kızı yada oğlu gibi ketinler yazılmaktadır. Kişi bir tarikata mensupsa tarikatının ismi de çoğu zaman bu tür yazı kısmında belirtilmektedir.

Fatma Oğlu Süleyman’ın Mezar taşı (Mezar Taşlarında Kimlik Yazıları)

Mezar Taşlarında İsim Yazıları

Mezar taşı yazılarının sonuna doğru mezarda yatan kişinin ismi zikredilmektedir. Bu bölüme yazılan yazılara isimlik yazıları da diyebiliriz. Bu isimlik yazılarında yatan kişinin ismi zikredilirken, ismin başına veya sonuna takılar gelebilir. Örneğin erkek mezarlarında isimden önce, Seyyid, Hafız, hoca, Hacı, Şehid gibi takılar olabilir.

Bayan mezarlarında ise ismin önüne, Şehide, Seyyide, Şerife gibi takılar gelebilir. Çocuk mezarlarında ise isimden önce mezarda yatan çocuk erkek ise mahdumu yada zade (oğlu manasında) kullanılır. Eğer kız çocuğu ise kerimesi (kızı manasında) takısı kullanılır.

Mezar Taşı Yazıları

Mezar Taşlarında Dua Yazıları

Osmanlı Mezar Taşları kitabelerinde bulunan dua yazıları, kitabenin en sonlarında yer alır. Dua yazıları kitabenin bitiş bölümüdür. Genelde Ruhiçün El Fatiha kelimesine çok sık rastlasak ta, Rızaen Lillah El Fatiha kelimesine de çok sık rastlarız, bazen sadece El Fatiha yazısıyla da karşılaşmak mümkündür.

Burada ki amaç affedilmeyi umarak gelen geçen ziyaretçilerden o mezarda yatanın ruhu için bir Fatiha istemektir. Bu durum düşünüldüğünde bir çok mezarlık yol kenarlarında yer almaktadır. Burada ki amaç; Ölülerin gelen geçenden bir Fatiha istemesi ve Dirilerinde gelip geçerken ölülerden bir ibret almasıdır.

Mezar Taşlarında Dua Yazıları

Mezar Taşlarında Tarih Yazıları

Osmanlı dönemi mezar taşlarında genellikle takvim olarak hicri takvim kullanılmıştır. Bu yüzden mezar taşlarının tarih bölümünde bir çoğunda tarih hicri olarak yazmaktadır. Genellikle tarih bölümünde mutlaka “Sene” ibaresiyle birlikte vefat tarihi düşülmüştür.

Bunun yanı sıra Hicri takvimdeki ayların kısaltılmış hali de mezar taşlarında kullanılmaktadır. Yani kişinin vefat ettiği ay ve tarih kısaltma harfleri kullanılarak belirtilir. Örneğin; “Muharrem” ayının kısaltma harfi Arapça “mim” harfidir.

Bir kişinin hicri tarih ile yazılmış vefat tarihini, günümüz miladi takvimine çevirmek isterseniz Buradan Faydalanabilirsiniz.

Mezar Taşlarında Tarih Yazıları

Bazı tarihler son satırda ebcet hesabı ile de yazılmaktadır. Arap alfabesinde her harfin bir rakamsal karşılığı da bulunmaktadır. Bu duruma bakılarak yazılan satırdaki harflerin toplamı ile kişinin ölüm tarihi de yazılmaktadır.

Mürat Kadın Efendinin Mezar Taşı Okuması