Osmanlı Mezar Taşı Bölümleri genel anlamda yedi başlıkta incelenebilir. Mezar taşı bölümlerinin altlarında kimi zaman hattat veya mezarı yapan taş ustasının imzalarıda bulunmaktadır ancak bu durum sık rastlanır bir durum değildir.

Osmanlı mezar taşlarına bakıldığında hepsinin içerik ve yapı bakımından ayrı özelliklere sahip olduklarını fakat aynı bölümlerden ouluştuklarını gözlemleyebilirsiniz. Osmanlı Mezar Taşı Bölümleri şu şekildedir.

Başlık, (Serpuş) Serlevha, Kimlik, İsim, Dua Yakarış, Fatiha ve Tarih bölümlerinden oluşmaktadır.

Osmanlı Mezar Taşı Bölümleri Nelerdir?

Mezar Taşlarında Başlık (Serpuş) Bölümü

Mezar Taşlarının en üst noktasında kişinin cinsiyet ve kimliğini de yansıtan taş bölüme serpuş denmektedir. bu bölüm erkeklerde yaptığı mesleğe göre değişkenlik göstermektedir. Uzaktan bakıldığında bu bölüme göre mezar taşı üzerindeki yazıyı okumadan kişinin mesleği hakkında bilgi edinmek mümkündür.

Serpuş Kelimesinin Anlamına gelince Kubbealtı Lügatında [1] serpuşdan şöyle bahsedilmektedir; (ﺳﺮﭘﻮﺵ) (Fars. ser “baş” ve pūş “örten” ile ser-pūş) Başa giyilen şey, başlık…

Mezar Taşlarında Serpuşlar

Mezar Taşlarında Serlevha Bölümü

Mezar taşlarının en üst bölümünde yer alan yazılara Serlevha denir. Serlevha bölümlerindeki yazılar Osmanlıca Türkçesi, Arapça veya Farsça yazılardan oluşabilir. eski dönem mezar taşlarında Serlevha’da ayet, hadis, besmele, Kelimei Tevhit veya dünya hayatının fani olduğu mealindeki yazılar yazmaktadır.

Mezar taşlarında en çok kullanılan Serlevha yazıları örnekleri şöyledir;

Hüvel Bâki (O, ebedidir)
Hüvel Hay (O, Diridir)
Hüvel Hallakul Baki (O, Yaratandır, ebedidir)
Örneğin bir Mevlevi mezar taşı serlevhası, “Ya Hazreti Mevlana” ile yada bir Bektaşi mezar taşı Servlevhası ” Hü Dost” kelimesi ile başlayabilir.

“Küllü men aleyha fan” ayeti yazan serlevha (Osmanlı Mezar Taşlarında Serlevha Bölümü)

Mezar Taşlarında Dua Bölümü

Mezar taşlarında Serlevhadan sonra genellikle dua ve yakarış kısmı yazıları bulunmaktadır. Dua ve yakarış yazılarında ayetler ve hadisler bulunduğu gibi anlamlı sözlerde yazılmaktadır. Dua yazılarında ziyaretçilere hayıtın geçici ve ölümün hak olduğu cümleler yer almaktadır.

Bazen de kişinin ölüm sebebi veya başına gelmiş olup ölümüne sebep olan olaylardanda bahsedilmektedir.

Osmanlı Mezar Taşları kitabelerinde bulunan dua yazıları, kitabenin en sonlarında yer alır. Dua yazıları kitabenin bitiş bölümüdür. Genelde Ruhiçün El Fatiha kelimesine çok sık rastlasak ta, Rızaen Lillah El Fatiha kelimesine de çok sık rastlarız, bazen sadece El Fatiha yazısıyla da karşılaşmak mümkündür.

Osmanlı Mezar Taşlarında Dua İsteği

Rabia Kadın Mezar taşı (Osmanlı Mezar Taşı Bölümleri)

Mezar Taşlarında Kimlik Bölümü

Dua ve yakarış yazılarından sonra genellikle erkek kişilerde yatan kişinin kim olduğu, mesleğinin ne olduğu gibi kimlik yazıları yer almaktadır. Mezarda yatan kişi bayan ise, kimin eşi yada annesi olduğu yazmaktadır. Kimlik bölümü kişiyi tanıma bölümü olarak ta geçmektedir.

Mezar Taşlarında İsim Bölümü

Mezar taşı yazılarının sonuna doğru mezarda yatan kişinin ismi zikredilmektedir. Bu bölüme yazılan yazılara isimlik yazıları da diyebiliriz.

Bu isimlik yazılarında yatan kişinin ismi zikredilirken, ismin başına veya sonuna takılar gelebilir. Örneğin erkek mezarlarında isimden önce, Seyyid, Hafız, hoca, Hacı, Şehid gibi takılar olabilir. Bayan mezarlarında ise ismin önüne, Şehide, Seyyide, Şerife gibi takılar gelebilir.

Mezar Taşlarında Tarih Bölümü

Osmanlı dönemi mezar taşlarında genellikle takvim olarak hicri takvim kullanılmıştır. Bu yüzden mezar taşlarının tarih bölümünde bir çoğunda tarih hicri olarak yazmaktadır. Genellikle tarih bölümünde mutlaka “Sene” ibaresiyle birlikte vefat tarihi düşülmüştür.

Bazı mezar taşlarında tarih bölümünde sadece yıl yoktur gün, ay ve hatta saat bile yazan mezar taşları mevcuttur. Yine mezar taşlarında ay isimleri kısaltma olarak belirtilmiştir. Takvim kısaltmalarında arabi aylar kullanılmaktadır. Örneğin Muharrem ayının kısaltması “mim”harfi ile, Ramazan ayının kısaltması ise “nun” harfi ile gösterilmektedir.

Mezar taşlarındaki tarih bölümünde diğer bir konu ise doğum yılının genelde yazılmaması, vefat yılının taşa tarih düşülmesi omarak görülmektedir. Doğum yılı nadir olarak yazılır. Şimdiki Modern Mezar Taşlarında doğum ve ölüm yılları sıklıkla yazılmaktadır. Hatta gün ay ve yılla birlikte yeni mezar taşlarında tarih düşülmektedir.

Sene 1101 Yazan Mezar taşı