Şirmerd Çavuş Camii (Mescidi) ile Şirmerd Çavuş Türbesi hakkındaki bilgilere geçmeden önce Şirmerd Çavuş hakkında biraz bilgi vermek yerinde olur diye düşünüyorum.

Şirmerd Çavuş Kimdir?

Aksaray’da Vatan ve Millet caddelerinin kavşağındaki Murad Paşa Camii’nin bahçesine taşınan türbesinde kızı Kamerşah hatun ile birlikte yatan Şirmerd Çavuş Fatih Sultan Mehmet Han’ın sürekli yanında bulunan askerlerinden biridir. Şirmerd Çavuş’un asıl adı Abdullah olup Fatih tarafından cesur ve bahadırlığından ötürü kendisine bu isim verilmiştir. Lugatta Farsça Şîr ve Merd kelimelerinin birleşmesiyle oluşan Şîrmerd; Cesur, gözü kara, Kahraman ve yiğit anlamlarına gelir.

Şirmed Çavuş (Abdullah) Fatih Sultan Mehmed (1451 – 1481)-Sultan II. Bayezid (1481 – 1512) ve Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520)  dönemlerinde yaşamış ve Osmanlı devletinde bir çok görevler almıştır. Doğum tarihi bilinmemekle beraber Ölüm tarihi 1514 olarak bilinmektedir.

Kanuni Sultan Süleyman Döneminde Dergah-ı Ali Çavuşluğunun Kariyer Yolları ve Çavuşlar makalesinde Babasının Mustafa olduğu yazmaktadır. Makalede Şirmerd Çavuş (Abdullah) hakkında şu satırlar yazmaktadır; Mustafâ [veled-i] Şîrmerd: Mezkûr dahi Rûm İli çavuşlarından çavuş olmuşdur. Atası Galata Sarayı’nda olan dellâk gılmânlarun üstâdıdur.

1514 Yılında Kendi adını taşıyan Şirmerd Çavuş Mahallesinde (Mahallenin günümüzdeki adı Haseki Sultan mahallesidir) Yine kendi adını taşıyan Şirmerd Çavuş Camii‘ni bina etmiştir. Şirmerd Çavuş ve Kızı Kamerşah Hatun vefatlarından sonra kendi camilerinin haziresine defnedilmişlerdir.

Şirmerd-Çavuş-Türbesi ve Mezarı

Yola Kurban Edilen Şirmerd Çavuş Camii

İstanbul’un Kaybolan Kültür Varlıkları kitabındaki bilgilere göre, 1956 yılında Millet Caddesi yol genişletme çalışmalarında Camii ve Türbe yıkılmış, Camii günümüze ulaşmamış fakat Şirmerd Çavuş ve kızı Kamerşah Hatun’un içinde bulunduğu Türbe yaklaşık 100 metre aşağıda bulunan Aksaraydaki Murad Paşa Camii’nin avlu giriş kapısının içine taşınmıştır.

Şirmerd Çavuş Camii Yapılışı ve Vakfı Hakkında

Günümüze ulaşmayan eserin adı, Şirmerd Çavuş Bey Mescidi ve Şirmerd Çavuş Camii olarak geçmektedir. Eserin banisi olarak ise Sipahi Ocağı Çavuşlarından Şirmerd Çavuş’tur yazmaktadır. Sicil-i Osmaniye ye göre Camiinin yapılışa başlanma tarihi 27 Temmuz 1510, bitiriliş tarihi ise 1514 olarak görülmektedir. Camii zamanla onarımdan geçmiştir, örneğin camii’nin minberini Sarı Mustafa Paşa yaptırmıştır. (Sarı Mustafa Paşa Şirmerd çavuşun Damadıdır)

Yapılan Şirmerd Çavuş Camii için birde vakıf kurulmuştur. Yine İstanbul’un Kaybolan Kültür Varlıkları kitabındaki bilgilere göre, Vakfın tespit edilen akarları olarak 55. bin akçe nakit para, kiraya verilen 16 oda iki ve tek katlı mutfaklı bahçeli evler bulunduğu, senelik gelirinin 6180 akçe olduğu bildirilmektedir.

Aynı kitapta Vakfın Tevliyeti (Vakıf Mallarına Bakan Görevli) Olarak ta, Şirmerd Çavuş’un kendine, vefatı halinde Oğluna, sonra onun oğluna, sonra kızı Kamerşah Hatuna, sonra Kamerşah Hatunu’un evladına, sonra evladının evladınadır diye yazmaktadır.

Şirmerd Çavuş Camii Eski Yeri (Fotoğraf İstanbul’un Kaybolan Kültür Varlıkları kitabından alınmıştır)

Şirmerd Çavuş Camii Yıkılışı

Şirmerd Çavuş Camii ve Vakfının son hayrat görevlisi olarak 1939 tarihinde tayin edilen İbrahim Efendi görünmektedir. Camii’ye ve vakfa İbrahim Efendiden sonra bir daha tayin yapılmamış 1956 yılında da Millet Caddesi yola yapım çalışmasında cami ve türbe yıkılmıştır. Eserin bulunduğu yer kadastral yol alarak geçmektedir.

Şirmerd Çavuş camii yola kurban edildikten sonra bir daha yapılmamış fakat Şirmerd Çavuş ve Kızı Kamerşah Hatun’un bulunduğu türbe, Millet Caddesi ve Vatan Caddesi başında bulunan Aksaraydaki Murad Paşa camii’nin giriş kapısının hemen arkasına taşınmıştır.

Şirmerd Çavuş Camii’nin Günümüzdeki Yeri (Fotoğraf İstanbul’un Kaybolan Kültür Varlıkları kitabından alınmıştır)

Şirmerd Çavuş Türbesi

Günümüzde Şirmerd Çavuş Türbesi Fatih İlçesi’nde, Aksaray’daki, Murad Paşa Külliyesi’nin Haziresinde yer almaktadır. Türbenin içinde Medfun bulunan Şirmerd Çavuş’un vefat tarihi 1514, Kızı Kamerşah Hatun’un vefat tarihi ise 1513 tarihidir.

Şirmerd Çavuş Türbesi 1956’da, Millet Caddesi’nin genişletilmesi sırasında ortadan kaldırılmış, türbe 1964’te yakındaki Murad Paşa Külliyesi’nin bünyesinde, caminin güney yönündeki hazirenin sınırında tekrar yerleştirilmiştir.

Şirmerd Çavuş Türbesi, Osmanlı mimarlığında 14. yy’dan beri varlıklarına tanık olunan, eski İran mimarisinin tasarımlarını andırmaktadır. Türbe “baldaken” olarak tanımlanan açık türbelerdendir. Türbe 4×4 m boyutlarında, kare bir tabanın üzerine Kubbeli bir şekilde oturtulmuştur. Türbenin içinde, biri Şirmerd Çavuş’a diğeri ise kızı Kamerşah Hatuna’a ait iki adet mermer mezar bulunmaktadır. Mezarların üstünde toprak yoktur ve maalesef beton dükülerek gelişi güzel kapatılmıştır.

Şirmerd Çavuş Türbesi